Monday, October 13, 2008

Global Financial Crisis leh Ringtute

Tunlai kan global financial crisis tawh mek hian eng ang tak chuan min la nghawng zui dawn chu ni maw? Khawvela sawrkar hausa leh ropui tumah hlauh nei lova vawk lal len ngut ngut mai USA meuh pawh tunah chuan a buai zo ta. Financial institution tlachhe mek te dawm din nan US thuneituten Dollar Tluklehdingawn 700 an pass tawh a. European Union pawhin Dollar Tluklehdingawn 1800 awlh mai a ruahman tawh bawk. Asia ram hausa ber leh khawvela GNP a chhuta a pahnihna ni mek Japan pawhin theihtawpin tan lain an central bank chuan ni 19 chhung tehmeuh dawm dinna pawisa a vawm lut mial mial a, tunah chuan a zia awm ta deuh. Chutih laiin ram tenau zawk Australia pawhin tlakchhiat ven nan Dolar tluklehdingawn 7.25 a dah fel ve leh ta. Germany s ram Europe a economy lian ber chu 2009 a ram economy than dan tur beisei 0.2% a ni che che a. Hmabak a ko vak lo. Singapore sawrkar pawhin recession stage a an luh mek thu an puang ve mek bawk.

Han en vang vang ila heng ram kan han tarlan tak hote hi khawvela ram changkang ber ber leh hausa, mithiam chung chuang ber ber nei ram thiau an ni. Khawvel mithiam leh economist ropui tak tak tawm khawmna niin heng ram tinah hian thiamna lama khawvela a ber thiau pawh hlui tam fe daih an awm vek ngei ang. Mahse tunah hian an buai mek vek a, a bik takin USA hi an chungnunna bera an ngaih thin financial institution ah a mualpho nasa berah an tang. Lehman Brothers kum 150 khawvel lo chhuk thlir tawh thintu chu khawvelin a chhuk thlir ta zawk a, tunah phei chuan thlir tur pawh a awm mumal ta lo. Ram hausaho an dam lova, hri kaichhawn theih ang maiin chu chu an inkai darh a, hausa ve tho dang ten an kai chak zual. Ram hausa nia ngaih rih loh ram thang mek leh American hovin an er ruk em em leh puhchhhiatna tinrenga an beih thin China pawh chhandamtu atan an rim mek emaw ni.

He thil thleng mek hian ngaihtuahna a ti thui khawp mai. Engatinge capitalist ho hmai uanna ber ram USA chu heti taka a talbuai tak? Engvanginnge heti taka buai tur thu hi tuman an sawi lawk theih lohva mithiam chung chuang ho hian invenna an lo ruahman eih loh le? Thlaah te an inkapkai a, Sikeisen chanchinte an zir a, thil ropui tak tak mi naran tana suangtuah phak loh leh mangchhiaah takngial pawh la man ngai loh an tih mek laiin Choka fairel bela buhfai chu a chhan hriat mai theih lohvin a lo phai ta duk duk a. America ram, thiamna leh hausakna tinreng awmna ram nia ngaih chu a phai chhan hmuchhuak turin leh titawp vat turin a hmanhlel ta. Keini ang mi naran hisapa awlsam te awm hi a harsa phian anih hmel. A chhan mumal pawh an la hmuchhuak thei lo chu anih hi. Hetiang lam thiam chung chuang Paul Krugman, Nobel Economics Prize vawiina (Oct 13 2008) dawngtu awmna ram chu a ni ang lawi bawk si a. Engvang nge?

A chhan chu mithiamte chhan turah dah ila. Mahse he thil thleng mek hian thil pakhat min hriat thar tir. Mihringte ropuina leh hausakna derthawn zia hi. Kumin kum tir lamah te khan chuan tuman hetiang hi a la thleng ang tih an beisei kher lovang. Tin, thlamuanna kan tih thin hi hausakna leh thiamna, khawvela ropuinate hmanga neih chi anih loh zia min hmuhchian tir bawk. America ram khuti khawpa ram hausa leh ropui pawh hetiang mai mai anih si chuan khawvel ropuina leh hausakna te hi innghahna tlak zawng an lo ni mawlh lo mai. Kan bilble in "Sum lemin thiante siam rawh u" a tih kha a dik tawk awm ngawt asin. Sum hi chu thil a ni a, a tha zawnga hman tur a tihna a nih mai hmel. Tin, a sum ai khan a hman dan zawk kha a hlutna lai tak chu a ni tihna pawh ani thei bawk ang. Pathian malsawmna dawng thiam ringtute tan chuan hausak dan leh retheih dan thiam a har lova. Tirhloh Paula'n, "Hausaa awmdan ka thiam a, retheia awmdan pawh ka thiam" a tih ang khan. Neih lai leh retheih lai pawhin hlimna a kiam chuang lo thin a ni. "I remruata innghat ringtute nun zawngah hian vuina tur reng hi a lo awm love" hla siamtuin a lo tih bawk ang khan.

Mi hausa tam tak chu kan Bible-a mi hausa a ang mai kha an ni awm e. An hausaknaa chawlh an tum a, mahse chawlhni an nei ngai lo. Chawlh ahnekin an hah tawlh tawlh a, an hah hlum thak thin. Ven ngai lo thin khan ven an ngai a, teihawi mai mai thin kha khuahkhirhin an awm a, itsikna an ngah a itsiktu lah an pung bawk. Chutih mek laiin Mi hausa tam tak thung chuan an hausaknate petu Pathianah chawlhna an zawng a, chawlhna an hmu a. A malsawmna chu lawmthu sawi chungin an dawng a, pumbilh mai lovin A tan an hmang let a, thil ropui tak an ti a, A ram tizautu an lo ni ta zawk. Lal Isuain mitdelte a tidam a, pharte a tithianghlim ang khan mi tam tak chuan an hausaknate hi rawngbawl nan an hmang mek. Pachhiaten ei tur an lo nei a, thlarau mitdelte mit a lo var a, thenawm khawveng ten Pathian an lo fak ve phah ta! A pawimawh ber chu a sum ai khan a neitu rilru kha a ni. Eng rilru puin nge kan sum leh paite hi kan kawl a, kan hausakna te hi kan vawn? "Mi a zaninah i thlarau an laksak dawn che, i thil dehchhuah te kha tu ta nge ni ta ang le?" min ti ve mai ang tih a hlauhawm. Chuvangin hawh teh u, i ngaituah chiang teh ang u. Sum zawng ila, changkan chak ila, hausak tum ila, Pathian erawh chu i tih ang u. Tichuan hlimna kumhlun leh thlamuanna dik chu kan nei thei ang.

2 comments:

Anonymous said...

Ziak tha hle mai Pu Kima nge nge.

Anonymous said...

Paragraph pa 4-na a Tirhloh Paula'n tih hi spelling mistake mai nimahse ngaihtuahna tamtak a siam thei awm e.... he he he

A thu ziak a tha hle... tunlai Tlangmite mamawh zawngtakah ka ngai..